Hướng dẫn xử lí hạt giống đạt tỉ lệ nảy mầm cao

Để hạt giống được nảy mầm phụ thuộc vào nhiều yếu tố, từ các điều kiện bên ngoài như nhiệt độ, độ ẩm, oxy,… đến chất lượng hạt giống. Dựa trên những yếu tố đó sẽ có những kỹ thuật xử lí hạt giống và gieo hạt sao cho đạt được tỉ lệ nảy mầm cao.

1. Cấu tạo hạt giống

Hạt giống có 3 phần cơ bản  bao gồm vỏ hạt( áo hạt), phôi ( phôi mầm) và phôi nhũ( bao gồm nội nhũ và ngoại nhũ, chứa các chất dinh dưỡng dự trữ). Vỏ hạt có các hình dạng: nhẵn bóng, sần, mọng nước. Phôi của hạt gồm: rễ mầm, thân mầm, lá mầm và chồi mầm. Chất dinh dưỡng dự trữ của hạt chứa trong lá mầm hoặc trong phôi nhũ.

• Vỏ hạt là lớp bảo vệ bên ngoài của phôi,..

• Phôi là cây non mà từ đó sẽ phát triển thành một cây mới ở điều kiện thích hợp. Với thưc vật một lá mầm, phôi chỉ có một lá mầm; thực vật hai lá mầm, phôi có 2 lá mầm. 
• Phần dự trữ là phần bên trong hạt thường có một nơi chứa chất dinh dưỡng cho cây non và nó sẽ phát triển lên từ phôi.

2. Quá trình nảy mầm

Có 3 giai đoạn khi nảy mầm: giai đoạn hấp thu nước, giai đoạn nảy mầm, giai đoạn tăng trưởng của cây mầm

Ở giai đoạn hấp thu nước, bên trong của hạt, các tế bào bắt đầu hấp thu nước. Một số loại hạt có kích thước lớn, vỏ cứng, nhìn qua vẻ bề ngoài sẽ không thấy nhiều sự chuyển biến. Còn với các loại hạt vỏ mỏng, nhỏ, khi đạt trạng thái trương nước, kích thước hạt tăng lên, vỏ nứt ra.

Ở giai đoạn nảy mầm, sau khi hạt đã được hấp thụ đủ nước, enzyme thủy phân được kích hoạt, sẽ có nhiều biến đổi về sinh lí, thành phần các chất, hormon. Sự biến đổi về sinh lý là tăng cường độ hô hấp, tăng lượng CO2. Các hợp chất dự trữ dưới dạng các polyme như tinh bột, protein, lipit…bị phân giải thành các monome như đường đơn, axit amin, axit béo,… phục vụ cho sự nảy mầm. Sự cân bằng hocmon điều chỉnh quá trình nảy mầm là cân bằng GA/ABA( Gibberilin/Axit abscisic). Sau khi tích lũy về mặt dinh dưỡng, sự phân chia tế bào diễn ra mạnh mẽ, rễ bắt đầu nhô ra khỏi phôi hạt.

Ở giai đoạn tăng trưởng của cây mầm, hạt hấp thụ thêm nước và tăng cường độ hô hấp, rễ mầm mọc dài ra hướng xuống đất, lá mầm và vỏ hạt lên cao khỏi mặt đất, lá mầm mở ra và héo dần. 

3. Các điều kiện ảnh hưởng đến sự nảy mầm của hạt

Sự nảy mầm của hạt sẽ có sự tác động từ điều kiện bên trong lẫn bên ngoài của hạt. Những nhân tố bên ngoài quan trọng nhất bao gồm nhiệt độ, nước, oxi, ánh sáng. Điều kiện bên trong là tiềm lực hạt giống đủ chuẩn để nảy mầm.

3.1 Điều kiện bên ngoài

Nước là một yếu tố cần thiết để hạt có thể nảy mầm, hạt cần hấp thụ một lượng nước để có thể phục hồi lại sự chuyển hóa và phát triển các tế bào. Khi hạt được cấp đủ nước, ezyme thủy phân sẽ được kích hoạt để thủy phân các chất dự trữ trở thành các chất hữu ích dùng trong giai đoạn nảy mầm. Cho đến khi đã có rễ và lá mầm, cây bắt đầu quá trình quang hợp để cung cấp năng lượng cần thiết cho cây con tiếp tục phát triển.

Oxy là một yếu tố được sử dụng trong hô hấp hiếu khí, là nguồn năng lượng chính của cây con cho đến khi nó mọc lá. Trong đất, oxi sẽ len lỏi trong các khoảng hở của đất trồng.

Nhiệt độ ảnh hưởng đến tốc độ chuyển hóa và phát triển tế bào. Mỗi loại hạt giống sẽ có một ngưỡng nhiệt độ để nảy mầm, nếu nhiệt độ cao hoặc thấp hơn nhiệt độ ngưỡng thì hạt sẽ không nảy mầm hoặc nảy mầm chậm. Một số hạt giống cần tiếp xúc với nhiệt độ thấp để phá vỡ trạng thái ngủ, còn có một số loại cần tiếp xúc với nhiệt độ cao trong thời gian dài để phá vỡ lớp vỏ dài. Các loại rau quả hàng năm thường thấy đều có nhiệt độ nảy mầm tối ưu là 24 – 32 độ C. 

Ánh sáng hay bóng tối có thể là một sự kích hoạt của môi trường cho sự nảy mầm, tuy nhiên hầu hết không bị ảnh hưởng. Có một số loại hạt cần một lượng ánh sáng vừa đủ để hạt có thể nảy mầm.

3.2 Điều kiện bên trong

Chất lượng hạt giống ảnh hưởng lớn đến độ nảy mầm của hạt, các hạt có độ mẩy, chắc, đầy sẽ có tỉ lệ nảy mầm cao hơn. Trong điều kiện bảo quản không tốt, bị ẩm mốc, mọt, vỡ,…hạt giống sẽ không đủ điều kiện để nảy mầm.

• Các phương pháp, kỹ thuật xử lí để đạt  tỉ  lệ nảy mầm cao.

Dựa trên quá trình và các điều kiện ảnh hưởng đến sự nảy mầm của hạt, sử dụng một số phương pháp, kỹ thuật để gieo hạt đạt tỉ lệ nảy mầm cao.

• Thời gian ngâm hạt

Một số loại hạt giống nhỏ vỏ mỏng như đậu, các loại rau cải, cà chua, dưa leo,… chỉ cần ngâm hạt trong một thời gian ngắn tầm 4 tiếng hoặc ngâm qua đêm là có thể đem gieo trực tiếp. Có một số loại hạt có vỏ dày như mướp hương, bí đao, bầu, khổ qua,… cần thời gian lâu hơn vì lớp vỏ dày, cần thời gian để nước đi qua và đi vào bên trong. Tuy nhiên thời gian ngâm hạt cũng không nên quá lâu, hạt bị đẫm nước sẽ gây úng mầm. 

Để tránh trường hợp này, có thể ngâm hạt trong nước trong một thời gian ngắn, sau đó cho vào khăn ẩm, ủ đến khi nảy mầm.

• Tác động vật lí vào vỏ

Một số loại cây có hạt có lớp vỏ quá dày/ thấm nước lâu sẽ mất nhiều thời gian hơn để

nảy mầm, vì vậy để hạt có thể nảy mầm nhanh hơn, đập nhẹ trên bề mặt vỏ để vỏ nứt ra, nước dễ dàng len lỏi vào. Như hạt giống cây ngò rí, nên đập nhẹ để tách vỏ hạt, thúc đẩy quá trình hạt nảy mầm.

• Đất/giá thể tơi xốp

Môi trường cho hạt nhanh nảy mầm rất quan trọng. Đất/Giá thể tơi xốp dễ dàng cho nhiều oxi len lỏi vào làm chất xúc tác cho quá trình hô hấp trong hạt diễn ra nhanh hơn, đồng thời cũng giúp cho rễ con dễ dàng đâm sâu và phát triển. 

• Tưới nước

Trong trường hợp gieo trực tiếp, nên sử dụng vòi phun sương/ tưới xoa nhẹ nhàng sẽ giúp hạt được cung cấp một lượng nước vừa đủ, không quá ẩm cũng không quá khô. Ngoài ra, hạn chế hạt bị trôi theo dòng nước, giảm sản lượng.

• Tạo hốc gieo hạt

Trong quá trình gieo hạt, tạo lỗ gieo hạt quá nông hoặc sâu cũng ảnh hưởng đến tỉ lệ 

nảy mầm. Dựa trên đường kính của hạt, có thể các hốc gieo hạt có đường kính gấp 2 – 3 lần đường kính của hạt, giúp tỉ lệ nảy mầm của hạt cao hơn.

• Tần suất hạt/diện tích

Mỗi loại hạt giống đều có khuyến khích số lượng cây/ diện tích. Khi gieo quá dày, các hạt chồng lên nhau, không đủ không gian để rễ chạm giá thể, thiếu sáng  khiến mầm phát triển lên bị yếu, dễ chết.

• Xử lí nhiệt độ

Các loại hạt đều có một ngưỡng nhiệt độ phù hợp để thúc đẩy việc nảy mầm nhanh hơn, vào đúng mùa vụ có nhiệt độ thuận lợi với từng loại cây, là thời điểm thích hợp để xuống giống, điều này giúp đạt tỉ lệ nảy mầm cao.

Một số loại củ hoa như ly ly, hoa họ Mao lương cần xử lí qua ở nhiệt độ thấp để phá bỏ trạng thái ngủ của củ và kích thích mầm hoa.

• Xử lí bằng chất kích thích

Ngoài việc tác động vào vỏ, để tăng tỉ lệ và thúc đẩy nhanh quá trình nảy mầm, có thể ngâm hạt trong thuốc kích thích sinh trưởng như Atonik để phá bỏ trạng thái ngủ nghỉ của hạt.

Bài viết trên đây đề cập đến một số phương pháp, kĩ thuật xử lí hạt giống đạt tỉ lệ nảy mầm cao, có thể áp dụng cho hầu hết các loại hạt giống. Chúc bạn thành công!

Thế Giới Làm Vườn có đa dạng  nhiều loại  hạt giống khác nhau, hạt giống hoa, hạt giống rau, hạt giống cây gia vị, hạt giống cây dược liệu. Những sản phẩm hạt giống được bán tại cửa hàng đều được lựa chọn từ những sản xuất có uy tín, thương hiệu lâu năm với chất lượng giống cao. Giá thành luôn đi đầu và phù hợp nhất trên thị trường hiện nay.